? اگر در هیچ زمانی جامعه بدون امام نیست بعد از شهادت امام زمان (عج) سرنوشت جامعه چگونه خواهد بود ؟
? بعد از ظهور و شهادت امام زمان امامان علیهمالسلام و گروهی از مؤمنان و نیز عده ای از منافقان و فاسقان به این جهان باز میگردند که به آن رجعت میگویند.
رجعت که از عقاید اختصاصی ما شیعیان و مربوط به قبل از قیامت و زنده کردن مردگان در این دنیا است. آیات قرآن در این زمینه دو قسمند:
۱ـ آیاتی که اصل رجعت در دنیا را ثابت میکنند، مثل آیات ۸۲ إلی ۸۵ سوره نمل که به بازگشت گروهی از بدکاران و نیکوکاران به همین دنیا در آستانه رستاخیز اشاره دارد و میفرماید: « و یوم نحشر مِن کل أُمّةٍ فوجا ممّن یکذّب بـایـتنا فهم یوزعون؛ و [بیاد بیاور] روزی را که ما از هر امتی گروهی را از کسانی که آیات ما را تکذیب میکنند محشور میکنیم و آنها را نگه میداریم تا به یکدیگر ملحق شوند.» از تعبیر « مِن کلّ أُمّة فوجا» میفهمیم که مراد قیامت نیست؛ چون در قیامت همه محشور میشوند؛ نه بعضی خاص از مردم .دلیل دیگر، هماهنگی بین آیات قبل و بعد از این آیه است که همه آن آیات مربوط به دنیا است؛ پس معلوم میشود که این آیه نیز مربوط به دنیا است.
۲ـ آیاتی که وقوع رجعت را از امتهای پیشین نقل میکند؛ از جمله:
الف) آیه ۲۵۹ بقره در مورد عزیر پیامبر؛
ب) آیه ۲۴۳ بقره در مورد جمعیتی که از ترس مرگ از خانه های خود بیرون رفتند که خداوند فرمان مرگ به آنها داد و سپس آنها را زنده کرد؛
ج) و آیات ۵۵ و ۵۶ بقره و آیه ۱۱۰ مائده و ۷۳ بقره و داستان اصحاب کهف در سوره کهف.
در برخی روایات نیز حدود ۲۰۰ آیه در مورد رجعت در دنیا وارد شده است.۱ این روایات تأیید بیشتری است برای آیاتی که رجعت در دنیا را اثبات میکند.۲
مسأله رجعت، در ادیان سابق نیز رخ داده است، و همین امر، استبعاد بعضی از منکران رجعت را مردود میسازد، آیات ۵۵ و ۵۶ سوره بقره، احیای عده ای از بنی اسرائیل پس از مرگشان و همچنین آیات ۷۲ و ۷۳ و ۲۴۳ و ۲۵۹ از همین سوره و آیه ۴۹ سوره آل عمران، احیا و زنده شدن مردگان را در دنیا و در ادیان پیشین، بازگو میکند.۳
از بررسی آیات فوق و بخصوص آیه ۸۳ سوره نمل، بخوبی مسأله رجعت غیر معصوم در دنیا اثبات میشود؛ البته آیه ۸۳ سوره نمل فقط بر رجعت انسانهای بدکار و گنه کار دلالت دارد و رجعت بعضی از مؤمنان به واسطه اخبار فراوانی که در این زمینه وارد شده است، به دست می آید که به چند نمونه از روایات رجعت اشاره میشود.
شیخ مفید رحمه الله در کتاب اختصاص از امام صادق علیه السلام نقل میکند که فرمود: اولین کسی که به دنیا باز میگردد، حسین بن علی علیهماالسلام است و رجعت عمومی نیست؛ بلکه تنها کسانی که در ایمان و یا در شرک، محض و خالص باشند، باز میگردند.۴
در همان کتاب نقل شده که حضرت امام باقر علیه السلام از ابوبصیر سؤال فرمود: آیا اهل عراق رجعت را انکار میکنند؟ ابوبصیر جواب داد: بله. امام فرمود: آیا قرآن را نخوانده اند که میفرماید: «ویوم نحشر من کلِّ أمّة فوجاً» (نمل، ۸۳)۵
در همان کتاب آمده که حضرت امام صادق علیه السلام فرمود: اولین کسی که به دنیا رجوع میکند، حسین بن علی علیهماالسلام است، و پس از آن، زمام حکومت را به دست میگیرد… ۶ در زیارت اربعین امام حسین علیه السلام آمده است: «و اشهد اللّه و ملائکته و انبیائه و رسله انّی بکم مؤمن و با یابکم موقن بشرایع دینی و خواتیم عملی» که فراز «بایاکم موقن»؛ یعنی به بازگشت شما یقین دارم.۷ پس بعد از شهادت امام زمان امامان علیهمالسلام حکومت میکنند و با برچیده شدن بساط ظلم و ستم مردم در آسایش و آرامش زندگی خواهند کرد.
? ۱. بحارالانوار، ج ۵۳، ص ۱۲۲.
۲. اقتباس از تفسیر نمونه، ج ۱۵، از ص ۵۴۷ الی ۵۶۰.
۳. الهیات، آیت اللّه سبحانی، ج ۴، ص ۲۹۱ - ۲۹۵ / تفسیر نمونه، ج ۱۵، ص ۵۴۹
۴. بحار الانوار، ج ۵۳، ص ۳۹.
۵. بحار الانوار، ج ۵۳، ص ۴۰ ۶. همان، ص ۴۶.
۷. در بحارالانوار، ج ۵۳، باب الرجعة، ۱۶۲ روایت در زمینه رجعت از کتب گوناگون جمع آوری شده است.
??
? اَللّهُـــمَّ عَجـِّــل لِوَلیِّــکَ الفَـــرَج ?